Οι αθλητές αποτελούν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας μας. Η ιδιαίτερη ενασχόλησή τους με ένα άθλημα μπορεί να τους εκθέσει σε κινδύνους ή να υιοθετήσουν συνήθειες και συμπεριφορές που μερικές φορές υποσκάπτουν τα ευεργετικά οφέλη από την αθλητική δραστηριότητα. Η στοματική τους υγεία επηρεάζεται τόσο από τις προσωπικές τους επιλογές και συνήθειες όσο και από το περιβάλλον στο οποίο κινούνται όπου οι συναθλητές και οι αντιλήψεις τους, η ομάδα, το άθλημα και το επίπεδο οργάνωσης της αθλητικής δραστηριότητας παίζουν βαρύνοντα ρόλο.
Διατροφή πλούσια σε κεκορεσμένους υδατάνθρακες που περιλαμβάνεται στο καθημερινό διαιτολόγιο των αθλητών, είναι ένας αιτιολογικός παράγοντας μπορεί να επιβαρύνει τη στοματική τους υγεία.
Η κατανάλωση αθλητικών ποτών (που περιέχουν ανθρακικό και υδατάνθρακες), συμπληρωμάτων και gels κατά τη διάρκεια της προπόνησης δημιουργούν ένα όξινο περιβάλλον (pH 3-4) στο στόμα, ικανό για την απασβεστίωση της αδαμαντίνης των δοντιών και την εμφάνιση διάβρωσης ενώ ο συνδυασμός ζάχαρης και ανθρακικού είναι ο ιδανικός για να εμφανιστεί τερηδόνα. Τα δόντια χαλάνε εύκολα και είναι μια μόνιμη πηγή πόνου και ενοχλήσεων για τον αθλητή.
Οι διαβρώσεις των δοντιών συναντώνται πλέον συχνά σε νέα άτομα και αποτελούν ένδειξη για εκτεταμένη κατανάλωση αθλητικών και ενεργειακών ποτών που είναι πολύ όξινα από τον αθλητή.
Άλλες αιτίες διαβρώσεων είναι:
α) η μειωμένη ροή σάλιου, λόγω αθλητικής δραστηριότητας. Η έντονη αθλητική προσπάθεια προκαλεί αυξημένη λειτουργία του συμπαθητικού, αγγειοσύσπαση και μειωμένο όγκο σάλιου. Επίσης, πιθανή αφυδάτωση του αθλητή κατά την προπόνηση μειώνει τον όγκο και τη ροή σάλιου. Το σάλιο παίζει πολύ σημαντικό ρυθμιστικό ρόλο στο στόμα και είναι ο προστατευτικός παράγοντας έναντι των οξέων που δρουν στην επιφάνεια των δοντιών. Τελικά, οποιαδήποτε μείωση της ποιότητας και της ποσότητας του σάλιου στο στόμα, επιδρά αρνητικά στα δόντια και σε συνδυασμό με κατανάλωση όξινων αθλητικών ποτών επιτρέπει στα οξέα να προκαλέσουν διάβρωση των δοντιών.
β) η συχνή εκδήλωση αναστροφής τροφών (εμετών) και διατροφικών διαταραχών. Επεισόδια αναστροφής τροφών μπορούν να συμβούν ακούσια ή εκούσια. Παρατηρούνται πιο συχνά σε αθλήτριες που συμμετέχουν σε αθλήματα όπου το σωματικό βάρος, το αδύνατο σώμα και η καλλίγραμμη εμφάνιση παίζουν σημαντικό ρόλο. Χωρίς να το επιδιώκει ο αθλητής, μπορεί να έχει τέτοια περιστατικά αναστροφής τροφών λόγω της έντασης και της διάρκειας της αθλητικής του προσπάθειας (σε δρομείς μεγάλων αποστάσεων). Εκούσια, όπου ο αθλητής επιλέγει να χάσει γρήγορα βάρος προκαλώντας αναστροφή τροφών (σε αθλήματα όπως η πυγμαχία, άρση βαρών, ιππασία και ενόργανη γυμναστική). Ο ρόλος του οδοντιάτρου στην έγκαιρη διάγνωση σημείων και συμπτωμάτων διαβρώσεων από τέτοιες διατροφικές διαταραχές είναι πολύ σημαντικός, γιατί μπορεί να προλάβει μελλοντικές επιβλαβείς ψυχοσωματικές επιπλοκές για τον αθλητή.
Καταστάσεις φλεγμονής, όπως περιστεφανίτιδα των τρίτων γομφίων (φλεγμονή των μαλακών ιστών γύρω από τους φρονιμίτες) και περιοδοντική νόσος μπορούν να επιβαρύνουν την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής του αθλητή και να επηρεάσουν την απόδοσή του.
Η περιοδοντική νόσος (ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα) πέραν της φλεγμονής στο στόμα, έχει συσχετιστεί με επιπτώσεις στη γενικότερη υγεία. Πιο ειδικά, η περιοδοντίτιδα είναι μία χρόνια, πολυπαραγοντική, φλεγμονώδης νόσος, η έναρξη της οποίας οφείλεται σε βακτήρια. Τα χαρακτηριστικά της είναι η έντονη χρόνια φλεγμονή, που οδηγεί σε προοδευτική καταστροφή των περιοδοντικών ιστών, απώλεια δοντιών και τελικά πλημμελή μασητική λειτουργία. Σύμφωνα με τη διακήρυξη της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Περιοδοντολογίας, η περιοδοντίτιδα αυξάνει τον κίνδυνο μειωμένου γλυκαιμικού ελέγχου σε άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη. Η περιοδοντίτιδα, έχει επίσης συσχετιστεί με καρδιαγγειακές νόσους και επιπλοκές της κύησης σε ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες. Πρόσφατες μελέτες φαίνεται να συνδέουν την περιοδοντίτιδα με ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις των πνευμόνων, συγκεκριμένες μορφές καρκίνου και ρευματοειδή αρθρίτιδα. Ο συστηματικός οδοντιατρικός έλεγχος απαλλάσσει τον αθλητή από μια σειρά ανεπιθύμητων καταστάσεων που έχουν να κάνουν με τη στοματική αλλά και με τη γενικότερη υγεία του.
Η παρουσία εγκλείστων φρονιμιτών στην κάτω γνάθο, ιδιαίτερα σε αθλήματα όπου υπάρχει έντονη σωματική επαφή και σύγκρουση (πχ πυγμαχία), αυξάνουν τον κίνδυνο κατάγματος της κάτω γνάθου.
Οι τραυματισμοί στην περιοχή του στόματος και του προσώπου αποτελούν ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα για τους αθλητές, ιδιαίτερα όταν συμμετέχουν σε αθλήματα έντονης σωματικής επαφής και σύγκρουσης. Η κατάσταση του στόματος του αθλητή μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο τραυματισμών. Η ύπαρξη ορθοδοντικών προβλημάτων είναι προδιαθεσικός παράγοντας για μελλοντικούς τραυματισμούς στα δόντια και στην περιοχή του στόματος. Τα ατομικά χαρακτηριστικά του αθλητή όπως: αυξημένη οριζόντια πρόταξη των δοντιών (πεταχτά δόντια), προγναθισμός, ανοιχτά χείλη σε θέση ηρεμίας που δεν προστατεύουν τα δόντια, αλλά και προηγούμενοι τραυματισμοί αυξάνουν τον σχετικό κίνδυνο για τραυματισμούς στο στόμα και τα δόντια.
Επιλογές που επιβάλει η μόδα, όπως τρύπημα της γλώσσας και των χειλιών και τοποθέτηση διαφόρων κοσμημάτων, μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονές στο στόμα ή/και κατάγματα στα δόντια και να βάλουν σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου από πιθανή κατάποση μεταλλικού αντικειμένου. Συνήθειες μεταξύ των αθλητών όπως μάσημα καπνού που ευτυχώς δεν συναντάται συχνά στη χώρα μας, μπορεί να προκαλέσει καρκινικές καταστάσεις στο στόμα.
Επίπονη προσπάθεια χρόνων μπορεί να μην έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα λόγω παθολογικών καταστάσεων στο στόμα του αθλητή, που σε σημαντικό βαθμό θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί.
